حمد و سپاس بيكران بر خداوند يكتا و آفريننده جهان.‌ تحولي كه به ‌تدريج و هوشمندانه در حال شكل‌گيري در نظام آموزشي است، بسيار عميق‌تر از آن است كه تصور مي‌شود. نظام آينده نه تنها از ابعاد شكلي و ابزاري متفاوت بوده، بلكه اين تفاوت ماهوي خواهد بود. نظام برتر آينده تنها به استفاده از سيستمهاي رايانه‌اي و فاوا توسط فراگيران و كلاسهاي مجازي و نظاير آن محدود نمي‌شود. بلكه مفاهيمي چون فراگير، مدرك تحصيلي، آموزش، كار، كلاس، تحصيل و نظاير آن، نسبت به معناي امروزي آنها دچار تحول خواهند شد.

طي پژوهشي كه با عنايت خداوند متعال از سال 1376 آغاز، و با ياري او ادامه يافت،‌ تلاشي براي تبيين نظام آموزشي در حال شكل‌گيري انجام گرديد. مهمترين ابعاد نتايج اين تلاش و پژوهش چند ساله، در قالب ديدي يكپارچه و خلاصه، در كتاب "نظام برتر، آينده آموزش و آموزش آينده"  ارائه شده است. ساير نتايج اين پژوهش نيز در مقالات متعددي منتشر و در حال انتشار است. همچنين طراحي و مدل سازي سازوكارهاي معماري نظام آموزشي مطلوب، توسط ارائه كننده همين طرح از سال 1385 در حال انجام است؛ كه نتايج آن در چند مرحله ارائه گرديده است. از سوي ديگر فعاليت طراحي و ايجاد برخي از بسترهاي مبتني بر فاوا، كه نقش كليدي را در توسعه نظامها ايفا مي كنند، در حال انجام است.

تلاش ما بر آن است كه عملا، تحقق اين نظام را در بستر يك طرح عملياتي، در قالب يك مجموعه آموزشي مبتني بر فاوا، و متناسب با نيازمنديهاي جامعه اطلاعاتي ارائه نمائيم. و اين طرحي است كه پيش روي ما قرار گرفته است؛ و مستندات حاضر "خلاصه طرح"، به همراه  تبيين ابعاد عمومي،‌ و مباني طرح در دو جلد مجزاي ديگر مي‌پردازد.

هدف از اين طرح،‌ ايجاد يك مجموعه آموزشي در مقاطع ابتدائي تا متوسطه،‌ با مجموعه هاي پشتيبان آن است، به نحوي كه سازوكارهاي برنامه درسي مناسب در نظام آموزشي مطلوب براي جامعه اطلاعاتي را به نحو مناسب به كار گرفته، و بستري را ايجاد نمايد تا رفتارهاي يك برنامه درسي مطلوب در نظام آموزشي آينده،‌ به عنوان يك مدل در آن قابل مشاهده و تحليل باشد.

بدين ترتيب اين مجموعه مي تواند نقش يك مجموعه راهنما را در بستر سازي ابعادي از نظام آموزشي مطلوب ايجاد نمايد.  اين به معناي آن نيست كه هر چه در اين مدرسه تجويز مي‌شود،‌ و هر ساختاري كه در آن شكل مي‌گيرد،‌ عينا بايد و مي‌تواند در تمام مدارس كشور ايجاد شود؛ تصوري كه اصولا نادرست بودن آن در مباني طرح و كتاب نظام برتر، بارها مورد تاكيد قرار گرفته است. اين اصل كه نمي‌توان براي محيط متنوع و در حال تغيير و تحول امروزي، يك نسخه فراگير براي تمام مدارس نظام آموزشي را پيچيد، و هر مدرسه و محيط، و حتي هر فراگير، با توجه به نيازمنديها و شرايط محيطي خود، بايد در بستر سازوكار مناسب اين شرايط و نيازمنديها، آموزش مورد نياز و متناسب خود را دريافت كند،‌ اصلي است كه به عنوان يكي از محورهاي خصوصيات نظام آموزشي آينده مورد توجه قرار گرفته است.

يكي از اركان معماري نظام آموزشي مناسب براي جامعه اطلاعاتي، بر برنامه درسي باز و توزيع شده‌ قرار دارد. بر اين اساس، در معماري نظام آموزشي مطلوب، نمي‌توان يك برنامه درسي منحصر به فرد را ترسيم نمود. در اين معماري، برنامه‌هاي درسي مختلفي مي‌تواند در حوزه‌هاي مختلف نظام آموزشي، متناسب با شرايط و خصوصيات محيطي آن حوزه، و نيز فرهنگ و ديدگاههاي متوليان آموزش و خانواده‌هاي فراگيران، وجود داشته باشد. به عبارت ديگر در فضاي معماري نظام آموزشي مطلوب براي جامعه اطلاعاتي، مي‌توان معماري‌هاي مختلفي از برنامه درسي را مشاهده نمود. معماري برنامه درسي مورد نظر در اين مجموعه راهنما، تنها "يك" معماري ممكن و قابل اجرا در فضاي معماري نظام آموزشي جامعه اطلاعاتي است. هر چند كه خصوصياتي كه در طراحي اين معماري برنامه درسي مورد توجه قرار گرفته است، از يك سو امكان فراگيري و استفاده از آن را در طيف وسيعي از حوزه‌هاي نظام آموزشي كشور، فراهم مي‌سازد. در سوي ديگر، اين طراحي به گونه‌اي صورت گرفته است، كه امكان الگوگيري از ابعاد، اركان و سازمان آن، و نيز روش طراحي معماري برنامه درسي را، در ساير طراحي‌هاي معماري‌هاي برنامه درسي، فراهم مي‌آورد. در اين معماري برنامه درسي،‌ اختصاصا مباني معرفتي ديني و نگاه به رشد و تربيت و تعليم انسان از منظر اين مباني، محور قرار گرفته است.   

الگو بودن اين مجموعه‌ اولا در اين بعد قابل مشاهده است كه نشان مي دهد، شكل‌گيري يك مجموعه آموزشي كه در آن استعدادهاي افراد به نحو بهتري امكان بارور شدن را،‌ متناسب با نيازهاي محيط مي‌يابد، چگونه بايد باشد، و چگونه امكان پذير است. ثانيا اين مجموعه مي‌تواند نشان دهدكه چگونه بكارگيري فناوري در آموزش، مي‌تواند پارادايم متفاوتي را رقم بزند، و در اين بستر، آموزش با همان رويكردها و سازوكارهاي متداول آن،‌ تنها از يك ابزار استفاده نمي‌كند، بلكه نوع جديدي از آموزش در حال شكل‌گيري است. و از اين وجه، شكل‌گيري پارادايم جديد در اين مجموعه، مي‌تواند به عنوان راهنما براي انتشار آن در ساير نقاط نظام آموزشي، متناسب با خصوصيات و ابعاد همان نقاط، ايفاي نقش كند.

بر خلاف تصور بسياري از افراد از آموزش مبتني بر رايانه، ترسيم ما از ابعاد اين طرح متمركز بر بكارگيري رايانه‌ها در فرايند آموزش نيست. آنچه كه در كانون توجه ما قرار دارد،‌ آن است كه دانش آموزان و فراگيراني كه خداوند متعال، به صورت بالقوه در آنها استعدادهاي فراواني را به وديعت نهاده و مجموعه انسانها را امر به پرورش اين استعدادها داده است،‌ محيطي مناسب،‌ امن، ايمن و مطلوب را براي پرورش استعدادهاي خود بيابند. فراهم ساختن چنين محيطي به تمهيدات و ابعاد متفاوتي نياز دارد، كه فناوري اطلاعات تنها يكي از ابعاد آن است. اين مسئله، مسئله‌اي بسيار كليدي است؛ چه براي متوليان و مجريان و حمايت كنندگان طرح، و چه براي مخاطبان طرح. در صورتي كه تصور ما از نظام آموزشي مطلوب، تنها در ابعاد فناوري آن خلاصه گردد، قطعا راه ما به بيراهه كشيده خواهد شد. فناوري اطلاعات به عنوان ابزاري در اين ميان،‌ تسهيل كننده شكل‌گيري چنين محيط و بستري است. و البته بستر بسيار مهمي كه اگر به نحو مطلوب مورد استفاده قرار گيرد،‌ نقش بسيار مهمي را در اين موضوع ايفا مي‌كند.

اينكه نظام مطلوب ما و ابعاد آن چيست؟،‌ اصول و مباني آن كدام است؟، فاوا در اين ميان چه نقشي را ايفا مي‌كند؟،‌ خصوصيات نظام آموزشي موجود چيست؟، خصوصيات نظام آموزشي مطلوب و هدف كدام است؟،‌ چرا چنين نظامي با چنين خصوصياتي شكل مي‌گيرد؟، آيا شواهدي از شكل‌گيري اين خصوصيات و نظام وجود دارد؟،  اين خصوصيات با چه ابعادي تبيين و با چه معيارهائي اندازه‌گيري مي‌شوند؟، مدلهائي كه بتواند رفتار چنين نظامي را تبيين كند كدام است؟، نمونه‌هائي كه اين مدلها را به شكلي ملموس و قابل فهم براي اغلب افراد بيان كند چيست؟، براي تحقق نظامي با چنين خصوصياتي، چه سازوكارهائي بايد فراهم گردد؟، نظام بر اساس چه معماري و بنيادي از فاوا سازمان مي‌يابد؟، چه بسترسازيهائي براي اين امر بايد فراهم گردد؟،‌ سازماندهي نظام بر اساس چه مفاهيمي صورت مي‌گيرد؟، و ... پرسشهائي هستند كه طرحي اينچنين بايد قاعدتا به آنها پاسخ دهد.

پاسخ پرسشهائي از اين دست، به شكلي يكپارچه و در قالب يك بدنه واحد، در كتاب نظام برتر بيان شده است. كتاب نظام برتر به عنوان مانيفست طرح حاضر محسوب مي‌شود. لذا مفاهيم و سازوكاري كه در اين طرح بيان مي‌شود، با استناد به مباني نظري تبيين شده در اين كتاب، در اين طرح بكار گرفته مي‌شود.

در جلد مباني نظري طرح، خلاصه‌اي از كتاب نظام برتر، با انتخاب بخشهائي كه ارتباط مستقيم بيشتري با ابعاد طرح دارند، ارائه و ذكر مي‌شود. در جلد طرح عمومي، پس از تبيين اهداف،‌ و پيش از توضيح پروژه ها و نكات اجرائي طرح، ويژگيهاي محوري تربيت و تعليم در مجموعه آموزشي، تبيين مي‌شود.

اين ويژگيها، ضمن آنكه خصوصيات مطرح شده در مباني طرح را به اجمال شامل است، ترسيمي تقريبا كامل از ابعاد عملياتي و محقق سازي اين خصوصيات را به صورتي موجز ارائه مي دهد. اين ويژگيها،‌ تبييني سريع از معماري نظام آموزشي مجموعه، و در بر دارنده محورهاي آن است. مخاطب محترم اين مستندات، در صورت مطالعه با حوصله اين ويژگيها،‌ و با دقت و تعمق در آنها، احتمالا مي‌تواند به استنباط و شهودي مناسب از آنچه مد نظر معمار طرح و نظام بوده، و آنچه بايد در اين مجموعه محقق و عملي شود، و نيز ابعاد و جوانب آن، دست پيدا كند. اين مجموعه آموزشي با گرايش به ساختارهاي يك مركز اجتماع يادگيري (Community Learning Center- CLC)،‌ از برخي از مدلهاي اينگونه از مراكز بهره مي‌جويد. ضمن اينكه شيوه يادگيري مبتني بر پروژه (Project Based Learning)،‌ نقش محوري را در اين مجموعه ايفا مي‌كند.

تحقق طرح،‌ مستلزم طي سه گام اساسي است. بسترسازي اوليه براي شكل‌گيري مجموعه، در فاز اول صورت مي‌گيرد. در اين فاز مطالعات لازم انجام شده،‌ نمونه‌هاي مشابه مورد بررسي دقيقتر قرار گرفته، مكانيزمها، قواعد، روشهاي آموزش، و نظام عملياتي- آموزشي مجموعه طراحي شده، كادر لازم تربيت شده، محيط فيزيكي و سخت افزاري و نرم افزاري فراهم شده، و ساير تمهيدات لازم براي آغاز كار مجموعه انجام مي‌شود. در فاز دوم، مجموعه طي يك حركت تدريجي تشكيل و راه‌اندازي شده، و اجزاء آن بخش به بخش به مجموعه اضافه مي‌شود. در اين فاز با يك حركت ابتدائي براي شكل‌گيري بنيادهاي اساسي مجموعه بر مباني مجموعه مطلوب، بتدريج با تمهيدات لازم، فرهنگ مدرسه مطلوب گام به گام ايجاد شده، و مدرسه از پارادايم نظام كنوني، بتدريج وارد پارادايم نظام مطلوب مي‌گردد. فاز دوم فاز شكل‌گيري و توسعه دروني است. در فاز سوم كه توسعه بيروني و انتشار است، تلاش بر اثرگذاري بيروني بر ساير حوزه‌هاي نظام آموزشي با شدت بيشتري انجام مي‌شود؛ ضمن اينكه بهينه سازي و تثبيت نيز در حوزه دروني صورت مي‌گيرد.

براي فراهم سازي مقدمات اجراي طرح مبنا، يك كلاس آزمايشي با حضور 9 دانش آموز (با تمركز بر مقطع سوم دبستان) در زمستان سال 1386 در محل موسسه برگزار شد. فعاليتهاي كلاس به صورت علمي مورد بررسي و تحليل قرار گرفت. به حمد و ياري خداوند متعال، نتايج قابل توجهي در اين فعاليت عملي حاصل آمد. نتايج حاصله در قالب يك كارگاه قابل ارائه است. ضمن آنكه ارائه نتايج علمي در قالب چند مقاله در دستور كار قرار دارد. اين تجربه، امكان درك ملموستري از ابعاد اجراي طرح مورد نظر را فراهم مي‌آورد.

اهداف طرح

اهداف عمومي

• هدف آرماني: انجام حرکتي براي بسترسازي شکل‌گيري نظام آموزشي براي جامعه اطلاعاتي و متناسب با نيازمنديهاي اين جامعه، مبتني بر فاوا.

• هدف عملياتي: ارائه يك مدل نمونه، با توجه به تحولي كه در مفاهيم و بسترهاي نظري نظام آموزشي در حال شكل‌گيري است. 

• هدف دروني: ايجاد يك مجموعه آموزشي در مقاطع ابتدائي تا متوسطه،‌ با مجموعه‌هاي پشتيبان آن، به نحوي كه سازوكارهاي اصلي مورد استفاده در نظام آموزشي مطلوب را به نحو مناسب به كار گرفته، و بستري را ايجاد نمايد تا رفتارهاي نظام آموزشي آينده،‌ به عنوان يك مدل در آن قابل مشاهده و تحليل بوده و فراگيران در حال تحصيل در آن،‌ از مزاياي يك آموزش مناسب، مطلوب و متناسب با نيازهاي جامعه اطلاعاتي و محيط در حال تحول امروزي برخوردار باشند؛‌ و بستري براي رشد خلاقيت و استعدادهاي آنان،‌ و تعالي آنها در بستر يك آموزش اسلامي فراهم آيد.

• هدف بيروني طرح: فراهم آوردن بستري براي عملي سازي نظام آموزشي مطلوب در حال شكل‌گيري،‌ به صورتي كه مجموعه آموزشي هدف طرح، به عنوان يك الگو يا راهنما (پايلوت)،‌ براي شكل دادن به نظام مطلوب در سطح كشور،‌ عمل كند.

• اهداف كيفي: تحقق يك بستر براي آموزش مطلوب و پرورش استعدادها و خلاقيتهاي دانش‌آموزان،‌ با استفاده از بستره فاوا، مطابق با خصوصيات تبيين شده در مباني طرح و خصوصيات خاص مورد انتظار تبيين شده در ادامه اين سند.

اهداف كمي و عملياتي

• هدف اصلي: ايجاد يك مجموعه آموزشي متشكل از 6 مدرسه در مقاطع ابتدائي، راهنمائي، متوسطه، پسرانه و دخترانه.

• هداف فرعي: تحقق بستر و زير ساخت براي پشتيباني، شكل‌گيري، و توسعه دروني و انتشار بيروني (در سطح نظام آموزشي كشور) هدف اصلي، از طريق  طراحي و توليد برخي از زير ساختهاي فني آموزش مبتني بر فاوا‌.

اهداف متعامل با ساير طرحهاي موازي

با توجه به اينكه به موازات طرح جاري، فعاليت مطالعات نظري و طراحي معماري نظام آموزشي و فرهنگ‌سازي در جريان است، اين طرح با تعامل با طرحهاي موازي مذكور، زمينه را براي تحقق اهداف مذكور در آن طرحها فراهم كرده، و به تكميل و رشد نتايج آن طرحها كمك مي‌كند. ضمن آنكه خود نيز از نتايج آن فعاليتها بهره مند است. اهداف متعامل با طرحهاي موازي به اجمال عبارتند از فراهم كردن زمينه طراحي و تحقق:

• چارچوب نظري نظام آموزشي براي جامعه اطلاعاتي و مبتني بر فاوا

• معماري نظام آموزشي كشور براي جامعه اطلاعاتي و مبتني بر فاوا

• زير ساختهاي فرهنگي و اجتماعي براي تحقق نظام آموزش براي جامعه اطلاعاتي و آموزش مبتني بر فاوا

بخصوص مهمترين زيرساخت فني مورد نظر در اين طرح، يک بستره فني براي اشتراک و سازماندهي منابع و محتواي آموزشي، انجام عمليات نرم‌افزاري فراروند آموزش و سازماندهي فعاليتهاي آموزشي در بستره فاوا است. اين بستر از يك سو شرايط سازماندهي محتوي و منابع آموزشي را فراهم مي‌آورد، و از سوي ديگر امكان مديريت فرايند آموزش را بر اساس برنامه درسي، و مبتني بر محتواي سازماندهي شده فراهم مي‌آورد. با توجه به اينكه ابعاد اين بستر، فراتر از اين مجموعه آموزشي قابل استفاده است، ايجاد آن در قالب يك طرح مستقل ملي با عنوان "طرح ملي سازماندهي محتواي الكترونيكي براي مدارس" در سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي وزارت ارائه و در حال بررسي است.

 اهداف آموزشي محوري در برنامه درسي مجموعه

در برنامه درسي پيش بيني شده براي مجموعه  آموزشي هدف طرح، اهداف آموزشي محدود به حوزه ارتقاء دانش نمي‌شود. اين برنامه درسي سه طيف اهداف آموزشي را پوشش مي دهد:

• دانش

• مهارت

• خصوصيات فردي

با مد نظر قرار دادن اين سه بعد از ابعاد پرورش وجود فراگير، تلاش برنامه درسي آن است كه بتواند علاوه بر انتقال دانش، رشد عقلي فراگير را در ابعاد مختلف فراهم كرده، مهارتهاي لازم براي فعاليت در محيط واقعي را به فراگير منتقل نمايد، و خصوصياتي نظير شجاعت، دقت، اعتماد به نفس، صبر، معنويت، حكمت و پشتكار را براي حركت دادن فراگير در مسير كمال، ارتقاء دهد. نكته مهم آن است كه برنامه درسي مورد نظر ما بايد بتواند سازوكار و برنامه كاملا مشخص و منسجمي را براي اين ارتقاء (در هر يك از ابعاد مذكور نظير پشتكار و معنويت)، فراهم نمايد.

ابعاد پرورش وجود فراگير

محوري ترين هدف آموزشي برنامه درسي اين مجموعه، نهادينه سازي قرآن محوري و دين بنيادي، حتي در فعاليتهاي علوم است. فراگير در طول مدت تحصيل، ضمن آشنا شدن تدريجي با معارف الهي، علوم تجربي را از منظر خلقت خداوند متعال مورد تعمق قرار داده، و به علوم انساني از منظر كمال انسان الهي توجه مي‌كند. در طول مدت تحصيل، قرائت با ترجمه سهل الفهم، روان و ساده قرآن، به عنوان يكي از اركان برنامه درسي مجموعه محسوب شده، و به صورت منظم در هر روز دنبال شده، و در تمام جلسات نيز به تناسب موضوع جلسه، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ضمن آنكه ارتباط عقلي با مفاهيم منتقل شده از اهل بيت عليهم السلام، و ارتباط حسي و عاطفي با معصومين و اسوه‌هاي حسنه، در تمام برنامه‌ها دنبال مي‌شود.  

در اين مجموعه آموزشي ضمن آنكه اهداف آموزشي رسمي تعيين شده در برنامه درسي رسمي وزارت آموزش و پرورش و كتابهاي درسي مورد پوشش قرار گرفته، و كليه اهداف مذكور تامين مي‌شود، اهداف آموزشي زير به عنوان اهداف محوري مورد نظر در برنامه درسي تلقي مي‌شود:

• ايجاد احساس امنيت در محيط آموزشي - تبديل شدن حس يادگيري از امر الزامي به موضوع لذت بخش مورد علاقه

• قابليت برخورد با محيط پيچيده - عدم واهمه براي برخورد و يادگيري موضوعات پيچيده

• ايجاد روحيه پرسش‌گري و نقد

• ايجاد روحيه جستجوگري

• آشنائي با روش حل مسئله

• ايجاد روحيه مشاركت در بحث

• قدرت برنامه‌ريزي

• كارگروهي

• ايجاد روحيه تعامل و فعاليت اجتماعي

• خودشناسي و خود ارزيابي

به عبارت ديگر تلاش برنامه درسي مجموعه بر آن است كه به جاي محور قراردادن اهداف آموزشي انتقال دانش و برخي مهارتهاي ذهني (كه در برنامه درسي رسمي آموزش و پرورش محور تلقي مي‌شود)، پرورش ابعاد و خصوصيات فراگير محور قرار داده شده؛ به جاي غذا دادن، راه غذا يافتن و غذا ساختن را به فراگير منتقل نمايد.

رويكرد، الگوها و روشهاي تدريس و يادگيري محوري برنامه درسي مجموعه

ضمن آنكه برنامه درسي مجموعه، در سطوح مختلف رويكرد، الگوها، و روشهاي مختلفي را در يك تركيب بندي مفهومي منسجم بكار مي‌گيرد، مي‌توان محورهاي اصلي اين رويكرد، الگوها و روشهاي اصلي را  به اجمال چنين بر شمرد:

رويكرد، الگوها و روشهاي اصلي:

• تركيب‌گرا (تلفيق)

• حل مسئله

• يادگيري پروژه محور

• يادگيري اجتماعي

• يادگيري تعاملي

• رشد عقلي و شناخت

• آموختن ارزيابي و كنترل خود

الگوهاي فرعي:

• كاوشگري

• آگاهي يابي از توانائي‌هاي فردي و محيط امن براي رشد توانائي‌ها

• شيوه بحث

• استفاده از منابع ديداري و شنيداري

• مهارت آموزي

• شيوه آزمايش و تمرين

• ايفاي نقش و نمايش

• دريافت مفهوم

• بدايع پردازي

• تدريس غير مستقيم (ايجاد پس زمينه ذهني)

• ايجاد محيط ديدار و تعامل اجتماعي در كلاس درس

محيط آموزشي

تلاش براي آن است كه محيط كلاس از محيط يكسويه معلم محور، به سمت محيط تعاملي تغيير كند. شكلهای زیر، نمونه‌هائي از اين محيط را كه در كلاس حكمت (پايلوت اوليه طرح) اجرا شده است نشان مي‌دهد.

برخي از مهمترين خصوصيات مطلوب محيط آموزشي در شكلهاي زیر به اجمال نشان داده شده است.

محيط كلاس به عنوان محل كار فراگير و مربي

ثبات محيط آموزشي

ارزيابي و اعتبار سنجي طرح

ساختار طرح وساختار مجموعه آموزشي، و نيز كليه فرايندهاي پيش بيني شده در مجموعه آموزشي، مجموعه‌اي از فعاليتهاي ارزيابي و اعتبارسنجي پيش بيني گرديده است كه به صورت دائمي، و با سازوكارهاي علمي، مطلوبيت عملكرد و روشهاي آموزشي مورد استفاده را مورد سنجش و تحليل و ارزش‌گذاري قرار دهد. اين روند در كلاس حكمت (پايلوت اوليه طرح) نيز انجام و ارزيابي و تحليل از چند منظر مختلف انجام شد و هنوز نيز در حال انجام است. نتايج تحليل در صورت ياري و خواست خداوند متعال به صورت مقالاتي منتشر مي‌گردد.

ااشاره اجمالي به برخي از ويژگيهاي محوري تربيت و تعليم در مجموعه آموزشي هدف

در يك تقريب، اين مجموعه آموزشي با گرايش به ساختارهاي يك مركز اجتماع يادگيري (Community Learning Center- CLC)،‌ از برخي از مدلهاي اينگونه از مراكز بهره مي‌جويد. ضمن اينكه شيوه يادگيري مبتني بر پروژه (Project Based Learning)،‌ نقش محوري را در اين مجموعه ايفا مي‌كند. در ترسيمي سريع، مجموعه آموزشي هدف اصلي طرح، بايد فضائي را با خصوصيات و ويژگيهاي عمومي زير براي آموزش فراهم كند:

• فراهم ساختن محيطي امن براي پرورش و بارور ساختن اسماء حسناي الهي، و محور قراردادن تعاليم الهي؛ و اولويت عملياتي قائل شدن براي تربيت و تزكيه، و پرورش خصائص انساني و الهي، بر تعليم دانش و مهارتها و نمادها.

• فراهم ساختن محيط فيزيكي جذاب،‌ گرم و صميمي، راحت، و از نظر روحي، تربيتي و روانشناسي مورد تحليل قرار گرفته، مطابق نيازمنديها و خصوصيات اسلامي، محلي، و بومي. 

• فراهم ساختن محيطي ايمن، و امن، براي تربيت مهارتهاي مختلف فكري، عملياتي، رفتاري، و تعقل‌ در كنار تعليم دانش، و ايجاد سازوكارهاي مناسب براي آن.

• نگاه و ايجاد بستر تربيت و تعليم در قالب فرهنگ سازي و تكامل فرهنگ.

• بوجود آوردن محيطي پرتحرك،‌ فعال، پر جنب و جوش، و شكل دادن بستري براي روي دادن حركتهاي خود جوش، در پرورش توانائي تعاملات و كارگروهي دانش آموزان، و ارتقاء روحيه همكاري،‌ همفكري، احترام به ديگران و حقوق آنها.

• محور قراردادن هويت فراگير در سازماندهي تربيت و تعليم، و ويژه‌گرائي تربيت و تعليم، و سازماندهي ارائه آموزش متناسب با نيازها، خصوصيات، استعدادها و علائق فراگير.

• تغيير نقش فراگير از نقشي منفعل، به نقشي فعال در فعاليت كلاس، و به جاي اختصاص بخش عمده آموزش به ارائه  محصولات توليد شده توسط نويسندگان كتابهاي درسي،‌ درس افزارها، و معلمين به او، اختصاص بخش عمده به حمايت و ياري از او براي تعاملات گروهي، و توليد محصولات آموزشي در قالب پروژه‌ها، مقالات،‌ افزارها و نظاير آن.

• خارج ساختن انتقال مفاهيم و تفكر دانش آموزان از شكل كليشه‌اي، و امكان دادن به آنان براي خارج شدن از كليشه‌هاي ذهني مورد تصور مجموعه آموزشي، و بروز خلاقيت در ابعاد مختلف آن.

• محور قرار دادن آموزش شيوه و چگونگي جستجو كردن و ياد گرفتن، ‌به جاي تعليم مفاد آموزشي، و نيز آموزش فرادانش به جاي آموزش دانش؛ حتي در سطح دبستان.‌

• فراهم كردن بستر فكر كردن و آموزش شيوه فكر كردن، و دادن فرصت كافي براي فكر كردن به فراگير، به جاي پركردن وقت و انرژي آنان با ارائه جزئيات و مفاد گوناگون.

• برنامه ريزي آموزشي در حجم درسي كم،‌ و فعاليت زياد به صورتي چالشگرايانه، جستجوگرايانه، و هنرمندانه.

• فراهم سازي زمينه ورود به مباحث انتقال دانش، با گذار از مسير تجربه، و برخورد با مشكلات وسوالات، و يافتن آمادگي ذهني و انگيزه كافي براي فراگيري دانش.

• تلاش براي سوق برنامه‌هاي آموزشي از "استفاده كردن" به "پديد آوردن"، و "يادگيري از طريق پديد آوردن"، در تربيت و تعليمي خلاقانه، و تربيت خلاقيت.

• سوق دادن برنامه‌هاي آموزشي، از محوريت ساختار طبقه بندي شده مفاد آموزشي بر حسب مباحث و حوزه‌هاي علمي،‌ به محوريت ايجاد انگيزه و احساس نياز براي يادگيري موضوعات، و ايجاد حركت خود جوش فراگير براي جستجو، يافتن و يادگيري موضوع. ‌

• واگذاري بخشي از امور مدرسه به خود دانش آموزان، و مشاركت دادن حتي الامكان اولياء در امور آموزشي و اجرائي مدرسه، به صورت جدي. تعامل معلمين و مربيان با خانه و خانواده فراگير، و تلاش در تربيت و تعليم خانواده فراگير، در حد ممكن.

• تامين مالي،‌ رواني و اجرائي كادر آموزشي،‌ و ايجاد محيط كاري مطلوب، براي كادر آموزشي و مربيان.

• خارج ساختن معلمين از حالت مجري فرامين مجموعه آموزشي در ارائه محصولات توليد شده،‌ به صاحبان نقش جدي در توليد و ارائه محصولات آموزشي، برنامه ريزي آموزشي، طراحي شيوه‌هاي آموزشي،‌ و موثر در اداره عمومي مجموعه و طرح. و توزيع حتي الامكان تصميم گيري كل مجموعه، در سطوح مختلف بين كادر آموزشي و فراگيران.

• ادغام و عدم تفكيك دانش آموزان تيزهوش، عادي و بعضا استثنائي در سطح قابل قبول،‌ و فراهم ساختن محيطي كه هر يك از آنها بتوانند در اين محيط،‌ با در نظر گرفتن واقعيتهاي محيط بيروني،‌ فرصت رشد مناسب را داشته، و توان برقراري ارتباط با ساير افراد را،‌ چه در ياري رساندن به آنها، و چه در تعاملات عمومي، به نحو مطلوب‌ بياموزند.

• گرايش شديد به سوي ارزشيابي توصيفي.

• سازماندهي مدارك آموزشي در قالب غير خطي و بسته بندي شده، و تفكيك شده با توجه به مهارتها و موضوعات دانش فراگير.

• به جريان انداختن برنامه ريزي آموزشي و طرح درسهاي پويا و خودسازمانده، سازماندهي شده بر ارتباطات بين موضوعات در رشته هاي علمي و مهارتي مختلف، و ارائه مفاد بر اساس نيازمنديها، جهت گيري علائق و استعدادهاي فراگير، و متناسب با شرايط و تحولات سريع محيط.

• سازماندهي سازوكار و برنامه‌ريزي و ارائه مفاد تربيتي و آموزشي، بر اساس انتقال تركيب و روح پديده‌ها، و نه تجزيه آنها، با مفروضات يك انتقال هنر، و انتقال هنري.

• فراهم كردن تدريجي زمينه حذف مرزهاي آموزش و پرورش و آموزش عالي و امكان ورود مباحث و مفاد آموزشي مجموعه به حوزه‌هاي تخصصي، فراتر از آنچه اكنون در قالب آموزش و پرورش جاي گرفته است.

• استفاده از تجهيزات رايانه‌اي، به شكل وسيع و موثر.

• فراهم سازي امكان توليد توزيع شده و متنوع مفاد آموزشي و درس افزارها در بستره فاوا، و استفاده از رسانه‌ها در فعاليتهاي تربيتي و آموزشي.

معرفي ابعاد و گامهاي اجرائي طرح

اين طرح و بسترسازي در چهار محور اساسي و شش پروژه تقريبا مستقل انجام مي‌شود (شكل 8).

طرح طي سه فاز اصلي قابل شكل‌گيري و اجرا است.

• فاز اول: آماده سازي. در انتهاي اين فاز، آمادگي لازم براي راه اندازي عملياتي گروه مدارس راهنما و شرايط لازم براي تحقق عملياتي طرح فراهم شده است.

• فاز دوم: توسعه دروني. در اين فاز گروه مدارس راهنما، به صورت گام به گام توسعه و تكامل مي يابد. در انتهاي اين فاز، مجموعه آموزشي از درون تثبيت شده و آمادگي لازم براي تعاملات بيروني را مي يابد.

• فاز سوم: توسعه بيروني. در اين فاز، تلاش لازم براي تعاملات بيروني،‌ و حركتهاي لازم در حوزه نظام آموزشي كشور صورت مي‌گيرد.

شكل زير ترتيب، و توالي يا توازي گامهاي اساسي فعاليتهاي اصلي طرح را در فاز اول نشان مي‌دهد. لازم به تذكر است كه اندازه پيكانها (همان ميله هاي نمودار گانت)‌، از نظر طول داراي معناي زمان هستند، اما پهناي آنها معنا دار نيست (پيكان پهن‌تر به معناي حجم بيشتر يا چيز ديگر نيست). پهناي فلشها عمدتا براي جا شدن متن در هنگام ترسيم تعيين شده است.

ابعاد و مولفه‌هاي اساسي طرح و تعامل آنها

گامهاي اساسي طرح (فاز اول و ابتداي فاز دوم)

مرحله اول اجراي آزمايشي طرح مبنا

بر اساس روشهاي آموزشي مطرح در طرح مبنا، يك كلاس نمونه به شكل فوق برنامه با زمان دو جلسه دو ساعته در هفته، و به مدت سه ماه در محل موسسه، با همكاري چند تن از مربيان با همكاري دبستان ابتدايي معرفت بابلسر، برگزار شده است. در اين كلاس، بخش محدودي از روشها و سبك آموزشي نظام مورد بحث، اجرا شده است. دانش آموزان در اين كلاس شيوه متفاوتي از آموزش را تجربه كرده‌اند. اين كلاس در سطح دانش آموزان پايه سوم برگزار شده است.

اطلاعات بيشتر ...

كارگاه‌هاي ارائه و بحث كارشناسي

به منظور معرفي و مورد نقد و كارشناسي قرار دادن ابعاد معماري نظام آموزشي توسط متخصصين و كارشناسان حوزه تعليم و تربيت و ساير حوزه‌هاي مرتبط، و بهره‌گيري از نظرات كارشناسي آنها، برگزاري كارگاه‌هايي با عنوان "معماري نظام آموزشي در پارادايمي متفاوت" در دستور كار طرح مبنا قرار گرفت.

اطلاعات بيشتر ...

مستندات مبنا